Թուրք-գերմանական գաղտնի համաձայնագրի կնքումից արդեն մի քանի ժամ անց Իթթիհաթը հայտարարեց համընդհանուր զորակոչ, որի արդյունքում գրեթե բոլոր առողջ հայ տղամարդիկ զորակոչվեցին բանակ։ Առաջին զորակոչը վերաբերում էր 20-45 տարեկաններին, հաջորդ երկուսը՝ 18-20 և 45-60 տարեկաններին։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեջ մտելուց հետո Օսմանյան կայսրությունը մի քանի ճակատներով ներգրավեց ռազմական գործողություններում։ Օսմանյան զորքերի ներխուժումը Ռուսական կայսրության և Պարսկաստանի տարածք մեծացրեց հայերի հանդեպ բռնությունների շրջանները. 1914 թվականի նոյեմբերից 1915 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում կողոպտվեցին 4 000-5 000 հայկական գյուղեր և ընդհանուր առմամբ սպանվեցին 27 000 հայեր և բազմաթիվ ասորիներ[55][56]։

Արևելյան ռազմաճակատում՝ Սարիղամիշի մոտ, 1915 թվականին Էնվերի զորքերը պարտություն կրեցին ռուսական զորքերի կողմից։ Արդյունքում օսմանյան բանակը հետ շպրտվեց Թավրիզից և Խոյից։ Ռուսական բանակի հաղթանակին էականորեն օգնեցին Ռուսական կայսրությունում բնակվող հայ կամավորականների գործողությունները, որն ազդեց Իթթիհաթում հայերի մասին ընդհանուր պատկերացում կազմելուն[55][56]։

Հայերի տեղափոխումը Մեզիրեի բանտ թուրք զինվորների կողմից։ Խարբերդ, Հայաստան, Օսմանյան կայսրություն, ապրիլ, 1915։
Էնվերը հրապարակայնորեն շնորհակալություն հայտնեց Թուրքիայի հայերին Սարիղամիշի ճակատամարտում հավատարմության համար՝ նամակ հղելով Կոնիայի արքեպիսկոպոսին։ Էրզրումից Կոստանդնուպոլսի ճանապարհին նա նույնպես երախտագիտություն հայտնեց հայերին «օսմանական կառավարությանը ամբողջական նվիրվածության» համար։ Բայց Կոստանդնուպոլսում Էնվերը «Թանին» թերթի խմբագրին և օսմանյան խորհրդարանի փոխնախագահին հայտարարեց, որ պարտությունը հայերի դավաճանության արդյունք էր, և եկել է ժամանակը արևելյան շրջաններից հայերին արտաքսել։ Պատմագետ Ստ. Աստուրյանը դիրքորոշման նմանատիպ փոփոխությունը դիտարկում է որպես Էնվերի՝ սեփական հեղինակությունը փրկելու փորձ և պարտության համար արդարացում[41]։ Փետրվարին օսմանյան հայերի դեմ ձեռնարկվեցին արտակարգ միջոցներ։ Մինչև ցեղասպանությունը երիտթուրքերը սկսեցին հայերի և կայսրության տարածքում գտնվող այլ քրիստոնյաների զինաթափումն ու ոչնչացումը։ Օսմանյան կայսրությունում ծառայող քրիստոնյաները պարտադրաբար կատարում էին ամենադաժան, հյուծալի աշխատանքները։ Այնուհետև տանում էին հեռու և գնդակահարում։ Օսմանյան բանակի մոտավորապես 100 000 հայ զինվորներ զինաթափվեցին, քաղաքացիական հայ բնակչությունից առգրավվեց 1908 թվականից թույլատրված զենքը։ Ըստ ականատեսների՝ զինաթափմանը հետևեց հայ զինծառայողների դաժան սպանությունը. նրանց վզերը կտրում էին և կենդանի թաղում։

Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Հենրի Մորգենթաուն այս զինաթափումը բնորոշեց որպես հայերի բնաջնջման նախերգանք[57]։ Ֆրանսիացի հրապարակախոս Ռենե Պինոն գրել է.

Aquote1.png «Հայերի բռնագաղթը լոկ նենգամտորեն քողարկված մահվան դատավճիռ էր»[58]։ Aquote2.png
Որոշ քաղաքներում իշխանությունները սպառնում էին զանգվածային պատիժներով, ինչպես նաև բանտերում որպես պատանդ պահում էին հարյուրավոր մարդկանց, մինչև հայերը չհավաքեին իշխանությունների կողմից սահմանված զենքի քանակությունը։ Հայերի զինաթափման ընթացքն ուղեկցվում էր դաժան խոշտանգումներով։ Հավաքված զենքը հաճախ լուսանկարվում և որպես «դավաճանության» ապացույց ուղարկվում էր Ստամբուլ, ինչն էլ դարձավ հայերի համընդհանուր հետապնդման պատճառներից[55][56]։